کلینیک آنکولوژی
طلاعاتي در ارتباط با انكولوژي و سرطان ( Oncology ):
سرطان
سرطان نوعي اختلال در سرعت تكثير و تمايز سلولي است كه مي تواند در هر بافتي از بدن و در هر سني رخ دهد و با حمله به بافت هاي سالم بدن موجب بيماري شديد و در نتيجه مرگ شود . سالانه در اثر ابتلا به انواع سرطانها افراد بسياري از بين مي روند اين بيماري پس از اختلالات قلبي عروقي دومين علت شايع مرگ و مير در جهان و ايران است .
از مهمترين عوامل موثر در ايجاد سرطان مي توان به موارد زير اشاره نمود كه در اين بين برخورداري از عادات غذايي خاص به طور روز افزوي به عنوان علت سرطان مطرح ميشود .
1 – عوامل فيزيكي
بخصوص اشعه ماوراي بنفش ( نور آفتاب ) و پرتوهاي يونيزه كننده ( تصوير برداري تشخيصي و انفجارات اتمي ) .
2 – عوامل شيميايي
موادي مثل آهن ، نيكل ، كروم ، آرسنيك ، هيدروكربورها ، آروماتيك ، قطران ، پنبه نسوز ، بعضي از رنگها ، حشره كش ها ، نگهدارنده هاي مواد غذايي مانند نيتريت ، بعضي از قارچها مثل آسپرژيلوس ، بعضي از داروها مثل des ، سيگار و ذرات معلق موجود در هواي شهرهاي صنعتي و مدرن .
3 – عوامل ارثي
استعداد خانوادگي و آمادگي ژنتيكي بخصوص در ابتلا به سرطان هاي معده ، روده بزرگ ، ريه و... موثرند . خطر سرطان بيشتر است مثل سندرم داون يا منگوليسم كه شانس ابتلا به سرطان خون در اينها بيشتر است .
4 – عوامل ويروسي
بخصوص سرطان هاي حلق و بيني و نوعي از سرطان خون .
5 – سن فرد
در افراد مسن ، به علت اينكه هم سيستم ايمني ضعيف مي شود و هم به مرور زمان تغييراتي در هسته سلو لها حاصل مي شود ، شيوع سرطانها افزايش مي يابد . البته بعضي از سرطان ها فقط در سنين پايين بروز مي كند و برخي ديگر نيز فقط مختص سنين جواني هستند .
6 – منطقه جفرافيايي
ديده شده است كه بعضي از انواع سرطانها در يك منطقه جغرافيايي بيشتر ديده مي شوند ، به عنوان مثال سرطان مري در شمال ايران و سرطان معده در كشور ژاپن شايع تر است .
7 – نحوه تغذيه و وضعيت فرهنگي و اقتصادي
بيشتر سرطان ها با شيوع بالتري در مردان ، طبقات پايين اجتماع ، جوامع شهر وافراد مسن روي مي دهند .
تغذيه نامطلوب و نا مناسب در ايجاد سرطان هاي روده بزرگ و پستان نقش بسزايي دارد . سيگار كشيدن ، تغذيه بد و ورزش نكردن ، همه باعث ضعف سيستم ايمني مي شوند . يك زندگي پر از جنجال واسترس نيز همين اثر را دارد . اكثر افراد با اگاه شدن از ابتلا به سرطان دچار ترس زيادي مي شوند ، بطوري كه در اثر فلج احساسس و رواني حاصله ضعف ايمني آنها تشديد مي يابد . اميدوار بودن به زندگي و داشتن روحيه اي بالا حتي مي تواند يك بيماري بدون علاج را بهبود بخشد .
در جمعيت هايي كه ميزان سبزي ها و فيبر ( سلولز غيرقابل جذب ) در رژيم غذايي آنها كم است . ميزان بروز سرطان روده بزرگ افزايش مي يابد . شواهد نشان مي دهد كه احتمال بروز اين سرطان ها در بين افرادي كه از رژيم گياهي تبعيت مي كنند ، پايين تر است .
چربيها احتمالاً خطر سرطان روده بزرگ ، پستان و پروستات را افزايش مي دهند ، اما در اين بين ، رابطه سرطان پستان با رژيم هاي پرچرب محتمل تر است .
عده اي عقيده دارند كه برخي افزودنيهاي خوراكي ( مواد شيميايي خاص براي ايجاد رنگ و طعم غذاها ) سرطان زا هستند و عده اي ديگر اثر آنها را محافظتي مي دانند . مصرف غذاهاي دودزده مانند ماهي دودي كه حاوي بنزوپروپن مي باشد ، با بروز سرطان و برعكس كمبود كالري دريافتي از آن پيشگيري نمايد . چاقي ممكن است خطر بروز سرطان رحم را افزايش دهد و مصرف زياد مشروبات الكلي با پيدايش سرطانهاي دهان ، حلق ، حنجره و مري در ارتباط است . البته از آنجا كه افراد معتاد به مشروبات الكلي اغلب به مصرف دخانيا نيز عادت داشته و از كمبودهاي تغذيه اي و ويتامين ها برخوردارند ، نقش الكل در ايجاد سرطان را تقويت مي كنند . اعتقاد بر اين است كه الكل و كمبودهاي تغذيه اي ناشي از مصرف آن ، احتمال بروز سرطان را با افزايش سرطان زايي تنباكو بالا مي برد .
كمبود برخي از مواد غذايي نيز ممكن است احتمال بروز سرطان را . به عنوان مثال ، سرطانهاي روده بزرگ و پستان با كمبود ويتامينهاي a,b ( ريبوفلاوين ) و c در ارتباط مي باشند .
بعضي از غذاها ممكن است اثر محافظتي در برابر سرطان داشته باشد كه از جمله اينها مي توان به افزودنيهاي غذايي مثل هيدروكسي تولوئن بوتيله و هيدروكسي آنيزول بوتيله اشاره نمود . عده اي از محققين عقيده دارند كه ويتامين هاي a ,b,c در حقيقت اثرات ضد سرطاني دارند ، هر چند گزارشهاي منتشر شده در اين مورد ضد و نقيض هستند .
همچنين مشخص شده كه ميكرو ارگانيسم هاي لاكتو باسيلوس بوولگاريس و استروپتوكوكوس ترموفيلوس كه در ماست يافت مي شود ، تكثير سلولهاي توموري رامهار مي كنند .
مصرف ويتامين e فولات ها و شبه كاروتن ها ( وابسته هاي شيميايي ويتامين a ) نير توصيه شده است .
رژيم غذايي درسرطان ها:
زماني تصور ميشد كه رژيمهاي غذايي نقشي در مرگهاي ناشي از سرطان ندارند. امروزه محققان ثابت كردهاند كه رژيم غذايي روزانه افراد نقش مهمي در پيشگيري، بروز و درمان انواع سرطانها ايفا ميكند. با پذيرش اين حقيقت كه انسان هر روزه ملزم به مصرف غذا ميباشد و به دليل تعداد و تنوع سرطانهايي كه بطور بالقوه با رژيم غذايي در ارتباط هستند، ميتوان گفت كه در حدود يك سوم سرطانهايي كه در نهايت منجر به مرگ ميشوند با آنچه كه ميخوريم در ارتباط هستند. تاثير تحولاتي كه امروزه در نوع زندگي و عادات غذايي مردم صورت گرفته است را نميتوان در ايجاد چنين بيماريهايي ناديده گرفت.
بدون شك استعداد ابتلا به سرطان در افراد مختلف به دليل تفاوتهاي زمينهاي و ذاتي با يكديگر متفاوت است و علاوه بر ويژگيهاي وراثتي، عوامل بيروني نيز در ايجاد سرطانها تاثير بسزايي دارند. با وجود شيوع روزافزون سرطان در سراسر دنيا هر روزه خبرهاي اميدوار كنندهاي درباره اين بيماريها ميشنويم. اگر نميتوانيم در عوامل محيطي خود تغييري ايجاد كرده و يا اگر نميتوانيم بر محيط زيست و عوامل تهديدكننده موجود در آن غلبه كنيم، اما ميتوانيم با اصلاح و متعادل ساختن الگوهاي غذايي خود در طول زندگي احتمال ابتلا به سرطان را در خود به ميزان قابل ملاحظهاي كاهش دهيم.
در ادامه خلاصهاي از دستورالعملهاي توصيه شده مصرف غذا توسط سازمانهاي حمايتي، محققان، آژانسهاي دولتي و ارگانهاي بهداشتي كه قابل استفاده براي عموم مردم ميباشد، آورده شده است.
1 ـ رژيميمتنوع داشته باشيد. به خاطر داشته باشيد كه مواد مغذي مورد نياز شما تنها از يك يا دو منبع تامين نشود. در رژيم روزانه خود از تمام گروههاي غذايي: ميوهها، سبزيها، غلات، گوشت، محصولات لبني و… استفاده كنيد.
2 ـ وزن خون را همواره در حد متعادل نگهداريد. چاقي عامل اصلي بوجود آورنده بسياري از بيماريها از قبيل بيماريهاي قلبي، عروقي، فشارخون، ديابت و زمينهساز بعضي از سرطانها است.
3 ـ مصرف چربي زياد، غذاهاي حاوي چربي اشباع شده و كلسترول را محدود كنيد. رژيميكه چربي آن بالاست ميتواند خطر ابتلا به سرطانهاي پستان، پروستات،روده را افزايش دهد.
4 ـ ميزان غذاهاي نشاستهاي و فيبري را در رژيم خود افزايش دهيد. به آساني ميتوان مقدار نشاسته و فيبر رژيم را با خوردن ميوهها، سبزيها، سيبزميني، دانهها، نانها و غلات كامل افزايش داد. يك رژيم پرفيبر احتمال ابتلا به سرطان كولون و ركتوم را كاهش ميدهد.
5 ـ مصرف شيريني را محدود كنيد. الگوهاي غذايي حاوي شيريني و غذاهاي شيرين، اغلب پرچرب، با كالري زياد و تهي از مواد مغذي و معدني ميباشند كه چنين رژيميزمينهساز بروز بعضي از سرطانها است.
6 ـ نمك رژيم غذايي خود را تا حد ممكن كاهش دهيد.
7 ـ مصرف نوشابههاي الكلي را قطع كنيد. مصرف الكل ميتواند منجر به سرطان دهان، حلق، مري و كبد شود. ميزان ابتلا به سرطان در الكليهايي كه سيگار ميكشند چندين برابر است.